De waterwereld is ontzettend in beweging. Daar weten ze bij Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden alles van. Ze doen daar veel meer dan dijken bouwen, gemalen plaatsen en afvalwater zuiveren. Ook bestaat de technisch introverte organisatie van weleer niet meer. “We staan tussen de mensen waarvoor we het doen.” Joke Goedhart en Jeroen Haan vertellen hier meer over. 

“We opereren te midden van de buitenwereld en positioneren ons tússen de mensen waarvoor wij het doen; inwoners, boeren en bedrijven binnen ons werkgebied,” vertelt Joke Goedhart, secretaris-directeur bij Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR).  

“We positioneren ons als overheid op een hele andere manier in die buitenwereld,” beaamt Jeroen Haan, dijkgraaf bij HDSR. “We worden ons er steeds meer van bewust dat we één geheel vormen met onze omgeving en er dus ook van afhankelijk zijn. Met die wetenschap kun je een maatschappelijk vraagstuk gewoonweg niet zwart-wit bekijken. Voor elke belanghebbende betekent het iets anders en zijn de consequenties verschillend. Je moet dus met veel meer partijen en belanghebbenden rekening houden. Bij elk vraagstuk dat in de maatschappij leeft, moet je je afvragen: hoe verhouden wij ons daartoe?”

Een aanpassing van de organisatiefilosofie

“Die andere positionering vraagt allereerst om een aanpassing in de organisatiefilosofie,” vervolgt Joke. “Want opereren midden in de maatschappij vraagt om een heel andere manier van denken en doen. We moeten niet alleen ons gedrag veranderen, maar ook het systeem, de cultuur binnen de organisatie en – als uiterste consequentie – ook onze eigen houding, motivatie en wereldbeeld.

“Toen ik begon in mijn functie bij HDSR, was dat een van de eerste dingen waar ik me op heb gericht. Bij de start van die organisatieontwikkeling heeft Jan Willem Zeelenberg een rol vervuld. Zijn visie op het wisselende wereldbeeld sloot precies aan bij waar wij als organisatie naartoe wilden. Jan Willem tekende vroeger altijd alle vellen vol om zijn verhaal duidelijk te maken, maar met die vellen kon ik natuurlijk de organisatie niet in,” lacht Joke. “Dus toen besloten we om er een animatievideo van te maken. Het is hartstikke leuk dat de video een groot succes werd op YouTube en door veel organisaties is ingezet als ondersteuning bij interne presentaties, workshops en toekomstvisieplannen.” 

“Binnen HDSR hebben we het filmpje vooral gebruikt om mensen inzicht te geven, want de manier waarop je je deskundigheid inzet gaat heel erg veranderen. Een voorbeeld daarvan is dat onze mensen niet alleen moeten nadenken over hoe ze een dijk gaan tekenen en hoe hoog die moet zijn. Ze moeten beginnen met: wat betekent dit voor de mensen in wiens woon- en werkomgeving de dijk ligt? Dat soort mensen hebben we gelukkig steeds meer in huis,” zegt Jeroen.

Een nieuwe Dijkgraaf

Deze tijdsgeest vraagt om flexibele en wendbare organisaties en het redeneren vanuit het talent van de mensen. “Deze filosofie van Zeelenberg is een visie die ons erg geholpen heeft bij het zoeken naar een nieuwe dijkgraaf,” vertelt Joke. “Want als je als organisatie op een bepaalde manier wilt werken, moet je ook de leiderschapsstijl daar op afstemmen. Omdat we van dezelfde visie uitgaan, hadden we aan een half woord genoeg bij de beschrijving van het profiel van de nieuwe dijkgraaf. Zeelenberg heeft het prima verwoord en het verwerkt in het daaropvolgende proces van werving en selectie.”

Waterdrager

Jeroen was die nieuwe dijkgraaf waar ze naar zochten: “Bij mijn eerste kennismaking met Zeelenberg werd direct duidelijk dat het gesprek meer zou gaan over ‘wie zit er aan tafel?’ dan over ‘wat staat er op je cv?’. Vertrekpunt van het gesprek was de vraag: wat is je wereldbeeld, je mensbeeld? Dan krijg je een heel ander gesprek dan wanneer je begint over de functie en rol van het waterschap. Dat sprak mij erg aan en het past bij de manier waarop ik de rol van dijkgraaf probeer in te vullen.”

“Ik zie mezelf namelijk als waterdrager. Iemand die heel traditioneel twee emmertjes water aan zo’n juk draagt. Er moet namelijk een balans zijn tussen wat de buitenwereld van ons vraagt en hoe we binnen aan het werk zijn. Een balans tussen onze bestaande taken en de nieuwe opgaven. Als dijkgraaf kijk ik welk plantje een beetje water en mest nodig heeft. Ik ben dus niet degene die voorop loopt, maar iemand die als een soort herder achter de kudde aanloopt. Ik zie waar we naartoe willen bewegen en probeer de weg daarheen te begeleiden. En dat pad is nog niet helemaal uitgestippeld, want we weten niet precies waar de opgave ons naartoe leidt. Je moet met bepaalde nieuwsgierigheid in die buitenwereld willen opereren.”

De vraagstukken zijn leidend 

“We moeten dus klaarstaan voor opgaven die we nu misschien nog niet kennen,” vervolgt Jeroen. “Dat vraagt een omslag van je organisatie, van je mensen, maar ook op bestuurlijk niveau. Want hoe kun je als organisatie nou klaarstaan voor opgaven waarvan je vandaag nog niet weet wat ze morgen zullen zijn? Dat betekent dat je je organiseert rondom vraagstukken en niet in vaste structuren. De vraagstukken zijn leidend. Je kijkt niet welke organisaties je nodig hebt, maar met welke partners je dat vraagstukken moet oppakken. Bestuurlijke visie en organisatieontwikkeling komen zo heel dicht bij elkaar.” 

“We weten nu nog niet precies wat de grootste opgave voor ons waterschap over vijf jaar is. Neem bijvoorbeeld de klimaatverandering. Dat we te maken krijgen met meer grote piekbuien én grotere droogte, staat vast. Maar we weten niet in welke gebieden dat is,” zegt Jeroen.

“Wat we wel weten, is dat waterschappen in de toekomst keihard nodig zijn. Eigenlijk worden ze alleen maar relevanter. Dat maakt de waterwereld op dit moment super interessant,” sluit Joke af.