Een gemeente die minder vanuit hiërarchie opereert, waarbij het gemeentehuis geen ivoren toren is en waarvan de medewerkers middenin de samenleving staan. Daar is behoefte aan volgens Ellen Nauta en Dennis Lacroix, burgemeester en gemeentesecretaris van Hof van Twente. 

Deze benadering vraagt ook een andere vorm van werving en selectie.

“We hebben de afgelopen decennia onze eigen systeemwereld gecreëerd,” zegt Dennis. “Dat lijkt een hele veilige wereld, maar dat is niet altijd de wereld die aansluit bij wat er buiten nodig is. Natuurlijk heb je systemen en processen nodig, maar dat is wat anders dan de systemen leidend laten zijn.” 

“In het gemeentehuis merken we als geen ander dat de behoefte van de inwoners verandert,” gaat Ellen Nauta, burgemeester Hof van Twente verder. “En als de vraag of behoefte verandert, moet je als organisatie mee om de mensen goed te kunnen blijven bedienen. Er is dan een omslag nodig.”

Je kunt geen blauwdruk uitrollen

Dennis: “Daarin liggen inhoudelijk een aantal grote opgaven. Hof van Twente is een plattelandsgemeente met een aantal steden, dorpen en buurtschappen. We willen niet alleen de leefbaarheid in die kernen, maar ook de leefbaarheid op het platteland op peil houden. En we zien dat we de vragen die er leven niet meer kunnen ordenen aan de hand van het sociaal domein of het fysieke domein. Daarbij heeft elke kern een ander karakter. Het is gewoon niet mogelijk om een blauwdruk te maken en uit te rollen over al die kernen. Dat willen we ook helemaal niet.” 

“We willen een wendbare organisatie zijn”, gaat Dennis verder. “Zodat je adequaat kunt inspelen op behoeften die er individueel of op kernniveau spelen. Je moet continu maatwerk leveren. Dat vraagt ook heel veel van je organisatie.”

Nieuwe generatie ambtenaren

Ellen: “Gemeenteambtenaren zijn opgevoed als bewakers van de regels, ze moesten echt met een checklist werken. Tegenwoordig trainen we gemeenteambtenaren om voluit gebruik te maken van hun deskundigheid en vakmanschap. Je krijgt nu een nieuwe generatie ambtenaren – en dan doel ik niet op leeftijd. Een generatie die heel anders naar het werk kijkt, met inwoners in gesprek gaat en daarvoor ruimte claimt. Als professional weten zij alles over bijvoorbeeld een vergunnings- of een handhavingstraject. Tegelijkertijd zullen ze bereid moeten zijn om te luisteren naar hen die géén professional zijn, om samen tot het beste resultaat te komen.”

Dennis: “Wij hebben ons afgevraagd wat ons doel is. Is dat toetsen of dingen wel of niet kunnen of is dat dingen mogelijk maken? Wij zijn ervan overtuigd dat we hier zitten om dingen mogelijk te maken. Dus dat betekent ook – en dat zit niet van de een op de andere dag bij iedereen tussen de oren – dat mensen vanuit die intrinsieke waarde naar buiten gaan en in contact treden met onze inwoners en bedrijven. Dan krijg je een hele andere dynamiek.”

De LEV-principes

Een voorbeeld daarvan zijn de LEV-principes van waaruit de gemeente Hof van Twente werkt. “Leiderschap, Eigenaarschap en Vertrouwen zijn de uitgangspunten voor onze nieuwe manier van werken,” zegt Ellen. “Handhaving is bijvoorbeeld heel traditioneel. Je hebt de regels, kunt dwangsommen opleggen, het is vrij zwart-wit. Toch krijgen handhavers ook te maken met grijs gebied. Laatst kwam een handhaver bij me: ‘Goh Ellen, ik had een dwangsom op zak, maar ik heb hem niet op tafel gelegd, want ik zie gewoon dat dit gezin met drie kleine kinderen iets anders nodig heeft dan een dwangsom. Ik ben dus naar het Sociale Team gegaan om te zien of zij iets kunnen betekenen.’ 

Dát is de overheid die wij willen zijn, dit moet je met elkaar doen! Een ambtenaar moet zich veilig voelen om dit te kunnen doen, maar ook de deskundigheid hebben om de verschillende opties en uitwerkingen te zien. Dat werkt alleen als je dat in alle uithoeken van de organisatie ook voelt. Met die opgave zijn we dagelijks bezig.”

Werving en selectie in een andere perspectief

“Deze benadering vraagt ook iets anders van onze mensen. In de begeleiding, maar ook in de werving en selectie,” vervolgt Dennis. “Voorheen waren wij als organisatie heel erg gericht op opleiding, kennis en ervaring. En je ziet in andere overheidslagen dat dit nog steeds bovenaan het lijstje staat. Wij hebben dit inmiddels ingeruild voor competenties en hebben het niet over kennis en ervaring, maar over wat je ermee doet. Daar ligt in onze werving en selectie steeds meer de nadruk op.”

“Wie ben je, wat wil je zelf, wat zijn jouw ambities en dromen? En past dat ook bij de club die wij willen zijn? Dat vragen wij nu aan de mensen die binnenkomen en die er al zijn,” gaat Ellen verder. “Dat is een heel andere benadering. Toen we bijvoorbeeld op zoek moesten naar een nieuwe gemeentesecretaris – wat we samen met Zeelenberg hebben gedaan en resulteerde in Dennis – was juist die match heel belangrijk. En dat is nou precies waar de kracht van Zeelenberg ligt.”

Militaire precisie

“Om eerlijk te zijn had ik eerst een ander bureau op het oog,” bekent Ellen. “Maar toen een collega mij aanraadde om Cees Zeelenberg eens te bellen, heb ik dat gedaan. En dat gesprek en de manier van werken sprak mij meteen zo erg aan dat ik met hem verder ben gegaan.”

“De tijd die Zeelenberg in het voortraject heeft gestoken was enorm. De opgave, de organisatiecultuur, mensen, wensen en wat er nodig is in de regio werd bijna met militaire precisie in kaart gebracht,” lacht Ellen. “Het gaat namelijk niet alleen om het vervullen van een functie, het gaat ook om de context. Je kunt niet overal zomaar iedereen neerzetten. Ook al ben je nog zo deskundig, zo’n goed mens, het puzzelstukje moet ook passen.”

Een inspirerend figuur en leider van de troepen 

“Voor ons betekent dat, dat we – in de omslag die wij als organisatie aan het maken zijn – een heel ander soort secretaris nodig hadden. Een secretaris die in grotere mate zichtbaar is in de organisatie en daarbuiten, die niet te beroerd is om zelf met beide voeten in de klei te staan en die veiligheid biedt,” legt Ellen uit. “Een inspirerende figuur en leider van de troepen. Want ons college kan veel willen en is heel ambitieus, maar een ambtelijke organisatie moet het wel kunnen uitvoeren. Daar heb je een goede gemeentesecretaris voor nodig.”

“Daarbij is ook de match tussen de burgemeester en de gemeentesecretaris van groot belang, want niet alleen is de secretaris de belangrijkste adviseur van het college, maar zeker ook van de burgemeester. En ik zie dat het ook met de griffier heel goed werkt. Dat is wel het zenuwcentrum van de gemeente,” aldus Ellen.

“Wanneer een goede samenwerking vanzelfsprekend is – en dat vind ik echt tussen Dennis en mij – dan bereik je de mooiste dingen,” aldus Ellen. “Het moet een goed draaiend team zijn, want als je elkaar niet kunt vertrouwen of verborgen agenda’s hebt, dan wordt het niks.”

Dennis is het daarmee eens: “Die lijn tussen burgemeester en secretaris is cruciaal. Je hebt echt allebei een andere rol, maar moet elkaar blindelings kunnen vertrouwen. Dat is iets wat je moet ervaren, maar wat je ook in het wervingsproces meeneemt en iets waar Zeelenberg echt op inzet. Die duurzame match, de juiste persoon in de juiste context. Dan kun je samen de allermooiste dingen tot stand brengen.”